Eén van de grote misverstanden rondom taaie uitdagingen is dat meer fundamentele studie, meer analyse en meer geld de oplossing dichterbij brengen. Niets is echter minder waar:
- Fundamentele studies kosten tijd en in die tijd wordt er niets opgelost. De problemen kunnen zich in dit tijd verder wortelen en vertakken waardoor het alleen maar lastig wordt op oplossingsrichtingen te ontdekken. Het integratievraagstuk is daar een goed voorbeeld van. Was dat maar in de jaren ’60 goed aangepakt, dan had het nu niet zo gewoekerd.
- Taaie problemen lijken weg te smelten als je probeert om ze op te delen in stukjes. Nee nou voetbalgeweld. Dat ontstaat alleen als de groep bij elkaar is en is er niet meer als de groep uiteen is gegaan. Je kunt dat probleem niet bestuderen door individuele mensen te bestuderen. Dan bestaat het probleem niet.
- Meer geld verleid tot het bedenken van grote, centraal ontworden en soms zelfs megalomane oplossingen. Complexe, taaie uitdagingen vergen juist een aanpak die kleinschalig, divers en simpel begint en pas bij succes om meer investeringen om dat succes te laten groeien.
Alledrie deze feiten hebben te maken met een zeer belangrijke eigenschap van taaie problemen: ze zijn zogenaamd emergent. Dat wil zeggen dat ze ontstaan door interactie tussen de onderdelen van het systeem en niet in de onderdelen zelf zitten.
Waar je bij een defect aan een machine, bijvoorbeeld een auto, altijd via analyse het kapotte onderdeel kunt vinden, lukt dat bij complexe taaie problemen niet. Haal het systeem uit elkaar en …. weg zijn de problemen. Breng het systeem weer bij elkaar en …. daar is het probleem weer. En dan hebben we nog het feit dat sommige systemen niet even “uit elkaar kunnen”, we kunnen moeilijk de zorg of het wegverkeer even stilleggen om te checken of het probleem dan weg is. En milieu, en vergrijzing en [vul aan] ….
Emergentie – het onstaan van eigenschappen door interactie – maakt o.a. dat taaie problemen niet door expert en kennisinstellingen zijn op te lossen, maar in het hier en nu, door locale mensen, door “gewone” burgers en belanghebbenden moeten worden opgelost omdat zij zowel het probleem mede veroorzaken als het op kunnen lossen. En dat oplossen kan alleen als het hele systeem veranderd, bijv. qua houding en gedrag op het gebied van reizen, of wonen of eten of zorg voor elkaar. Of zelfs een combinatie van alle voorgaande die in interactie andere eigenschappen in het systeem laten ontstaan.
En dan begint het spelletje overnieuw: de oude emergente eigenschappen zijn weg, de nieuwe zijn onstaan. En daarmee w.s. ook nieuwe uitdagingen. Je kunt het de wet van behoud van ellende noemen, maar wij zien dat positiever.