In Schiedam is onlangs een soort wedstrijd gehouden voor het beste idee voor burgerparticipatie. Het voorstel van Huib Sneep voor de ‘Vorming van het burgerkennisnetwerk’ werd met 225 stemmen glansrijk eerste. Sneep – zelf bomendeskundige bij uitstek – stelt voor dat de gemeente in de voorbereiding van projecten in de buitenruimte op basis van gelijkwaardigheid gaat samenwerken met Schiedamse burgers die professionele kennis hebben.

De Schiedammers kunnen hun vakkennis gratis inzetten voor de verbetering van de kwaliteit op dat onderdeel waar zij zelf deskundig in zijn. Omdat ze meestal al lang in de stad wonen, weten ze wat er in die wijk speelt en waar behoefte aan is. Met hun vakkennis kunnen ze direct antwoorden geven op vragen van hun medeburgers. De burgerdeskundige wordt een gelijkwaardig lid van het projectteam. [bron: Schiedamsdoen.nl]

Het klinkt allemaal zo mooi. Gratis kennis van burgers, een transparante database, procesafspraken en mooie regels om het geheel in goede banen te leiden. Maar ja, waar zit het addertje? Welnu in de laatste regel:

Er kan sprake zijn van een mogelijk commercieel belang van een of meerdere adviseurs uit het burgerkennisnetwerk.  De partners zorgen ervoor dat de schijn van belangenverstrengeling wordt vermeden. Bij de start van elk adviestraject wordt hieromtrent een procesafspraak gemaakt.

Dit is natuurlijk grote onzin. Er is bijna altijd een commercieel belanghebbende in het burgerkennisnetwerk. En hoe groter het netwerk wordt des te groter wordt die kans en de kans op tegengestelde belangen groeit zo mogelijk nog harder.

Daarom pleit antwoordvooroverheden.nl ook steevast voor een fatsoenlijke vergoeding voor burgers die kennis leveren. Anders is het hek op gegeven moment van de dam. Het is namelijk in het belang van vooral de gemeente om steeds meer vragen bij het burgernetwerk neer te leggen, die lossen het vervolgens op, de commerciële bedrijven en ZZP-ers krijgen geen opdracht, die gaan vervolgens failliet of komen zonder werk, krijgen een uitkering (nou ja, is dat nog zo?) en vervolgens hebben ze nog meer tijd om gratis voor de gemeente hun kennis in te zetten.

Iedereen voelt op z’n klompen aan dat dat niet goed kan gaan. En toch zijn we dit precies in veel gemeenten aan het proberen, of we doen het al, of we willen het binnenkort. Het is hot, het is in, het is …. mode.

Het zal niet lang duren is onze voorspelling. Het kán zo niet, het is niet duurzaam, het is zelfs a-sociaal.

Hoe dan wel?

Eén uitgangspunt hebben we al genoemd: gratis bestaat niet. Een ander uitgangspunt van antwoordvooroverheden.nl is juist het organiseren van constructieve belangenverstrengeling. Het genoemde streven om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden is echt lachwekkend. Er is altijd belangenverstrengeling, maar we doen kennelijk liever alsof die er niet is dan er fatsoenlijk mee om te gaan. Waar ligt de oplossing, nu wel, heel eenvoudig. Zoek de belangenverstrengeling op! Loop er niet voor weg.

Een voorbeeld: Stel nu eens dat er een straat en een park opnieuw moeten worden ingericht. Zorg dat juist een hovenier uit de stad de opdracht krijgt i.p.v. de prijsjager 30 kilometer verderop. Die hovenier heeft vast ook kinderen of bejaarde ouders, kent de situatie, weet hoe de stad gebruikt wordt, wil zelf in dat park wandelen. Kortom, die hovenier levert meer dan het fysieke, die levert ook kennis van de context, die bouwt aan de eigen omgeving, is trots op wat het bedrijf mag realiseren.

Ja, maar horen we u roepen, dat is toch hoe het nu ook gaat? Nou…… Echt? Of krijgt de lokale hovenier alleen de klus als deze de goedkoopste is voor een gegeven bestek of er een een [ahum] lange vertrouwensrelatie bestaat tussen het bedrijf en het bestuursapparaat?

….. oh sorry, we droomden even weg …..

En wie maakt dat bestek? Juist …. u voelt hem al. Wie heeft er echt verstand van die straat of dat park? Natuurlijk, de gemeentelijke groenbeheerder, maar ook de gebruikers, de omwonenden, de locale ondernemers, de school om de hoek, de organisatoren van de jaarlijkse marathon of braderie. Welnu, dat is belangenverstrengeling in optima forma. Wie heeft hier het grootste belang?

Stel nu eens dat we het anders aanpakken. We nodigen de hele straat en alle gebruikers uit voor een denkavond (nee, geen inspraakavond, want er is geen plan) en we hangen een week van tevoren een bord op in het park en de kinderen van de school krijgen een briefje mee en we laten de lokale radio ook nog wat omroepen (en ja er was ook een email-adres waar mensen plannen en ideeën konden droppen).

Op de avond  gaan de aanwezigen vervolgens hard aan het werk om een paar plannen te maken. Nee niet één, een paar zodat er wat te kiezen en te combineren valt. En daarbij worden ook de email gebruikt. Zo kan iedereen inbreng hebben. Natuurlijk zijn er kaders (zoals een budget en veiligheidsnormen), maar dat zit wel snor met een paar professionals in de zaal. Een ja, die hebben ook zeker hun inbreng, maar niet de leiding. Dat kan morgen wel weer, het is nu even tijd voor de burger.

De ene heeft kennis van verkeer en ontwerpt ter plekke een vervoersplan, de ander heeft goed zicht op wat er aan publieke events zoal langskomt in een jaar en een derde weet nog dat er historisch een bepaald straatbeeld was en weet dat handig in de plannen te fietsen. Handig? Ja. Goed? Waarom niet? Te duur? Ach we hebben nog drie kwartier, laten we eens wat schaven en duwen ……

De plannen aan het eind van de avond zijn geen eindstation, maar een begin. Er wordt in het laatste half uur een burgergroep gevormd met daarin ook een aantal professionals en zij hebben de opdracht om de plannen samen te brengen en binnen enige redelijke termijn met een voorstel te komen. Zij krijgen daar ook gewoon voor betaald net als de aanwezige burger die actief hebben meegedaan en een aantal emailstuurders.

Het kost iedereen immers een hoop tijd (en tijd is ….. juist) en de mensen in de burgergroep hebben er immers al snel een week werk of meer aan. En zeker als dezelfde groep ook actief blijft tijdens de uitvoering is er uiteraard een passende vergoeding. Want het plan moet vast nog worden aangepast gedurende de realisatie. SMART aanbesteden is er dus NIET meer bij!

Wij bij antwoordvooroverheden.nl denken – sterker, we weten het zeker – dat zaken als draagvlak, burgerparticipatie en budgetbewaking plots een stuk eenvoudiger zijn. Schiedam weet dat eigenlijk al lang. Het stond er al goed:

De verschuiving van plannen gemaakt voor de mensen, naar door de mensen zelf. – De verschuiving van „professionals in de benen‟ naar „burgers in de benen‟. – De verschuiving van zelfredzaamheid naar samenredzaamheid.

Alleen moeten we niet te ver doorschieten. Het is geen OF/OF, het is EN/EN. Antwoordvooroverheden.nl reikt de weg aan om samen met betrokken burgers, ambtenaren, deskundigen samen een gedragen plan te realiseren. Daarom nog even een kort overzicht van wat slimmere regeltjes:

• Behandel kennis van burger en professionals als gelijkwaardig
• Geef een fatsoenlijke vergoeding aan burgers die een bijdrage leveren
• Ga actief op zoek naar constructieve belangenverstrengeling
• Stop niet bij het plan, dan begin het participeren net lekker

Volgens ons gaat het dan in Schiedam en op vele andere plaatsen zeker de goede kant op!