Het veranderen van gedrag is niet eenvoudig. Dat is weer eens gebleken uit een proef waarbij reizigers geld ontvingen voor het mijden van spitstreinen. TNO en de VU schrijven:
De praktijkproef Spitsmijden in de trein duurde van augustus 2012 tot en met mei 2013. Zo’n 1000 trein-forenzen hebben meegedaan aan de proef die gehouden werd door NS, Veolia Transport, Arriva en Syntus. Bijna de helft van de deelnemers haakte echter om uiteenlopende redenen voortijdig af.
Dat afhaken is op zich begrijpelijk en niet zo’n punt. Het is bekend dat in verandertrajecten veel mensen (moeten) afhaken. De een raakt zonder werk, de ander gaat verhuizen een derde krijgt een project waardoor reizen per OV minder handig is, enz.
Maar die andere helft, die doet kennelijk alleen mee voor het geld:
Bij een praktijkproef onder trein-forenzen die een bonus kregen om buiten de spits te reizen, zijn deelnemers 22% minder in de spits gaan reizen. Maar het effect was niet blijvend. Direct na afloop van de proef daalde dit percentage naar 3%.
Bron: http://www.flickr.com/photos/msvg/
Ook dat weten we met z’n allen natuurlijk allang. Dat is de basis onder de hele bonusstructuur waar we als maatschappij momenteel tegen te hoop lopen. Geld is geen drijfveer voor permanente verandering, maar juist een barrière voor gedragsverandering.
De vraag is daarom gerechtvaardigd waarom dergelijk onderzoek nog op deze manier wordt uitgevoerd. Waarom is bijvoorbeeld gekozen voor een geldelijke beloning? Is dat misschien de reden dat maar duizend mensen mochten meedoen? Waarom is er alleen gekeken naar treinvervoer? Waarom is het doel van het experiment zo glashelder gecommuniceerd? Bij antwoordvooroverheden.nl zouden we zoiets heel anders aanpakken. Het kan en moet veel slimmer:
- Door niet alleen op treinreizigers te richten, maar op alle vormen van vervoer wordt het onderzoek niet verstoord doordat de doelen te expliciet worden gemaakt en mensen hun gedrag aanpassen om aan de voorwaarden te voldoen i.p.v. uit eigen wil.
- Door actief een grootschalig mensen te laten vertellen waarom ze reizen, hoe dat bevalt en welke keuzen ze maken kun je inzicht verwerven in de werkelijke beweegredenen van hun gedrag.
- Door geen geldelijke beloning naar een beloning op gevoelsniveau te geven (bijv. inzicht in het eigen gedrag en dat van anderen) worden mensen bewuster van hun keuzen.
- Door het uitvergroten van gewenst en ontmoedigen van ongewenst gedrag kunnen zwakke signalen van gewenst gedrag groeien tot sterkere patronen die zichzelf in stand houden.
- Door te blijven experimenteren kan de gewenste gedragsverandering langzaam maar zeker dichtbij komen tot op gegeven moment collectief het besef doordringt dat er iets veranderd is. Dat is het beroemde Tipping Point.
In feite staat de aanpak van antwoordvooroverheden daarmee 100% haaks op de zo vaak gevolgde aanpak. Door de doelen zo expliciet te maken en de beloning verkeerd te kiezen schiet men zichzelf in de voet. Nu is bij reizigers het idee ontstaan dat men binnenkort betaald gaat krijgen voor ander reisgedrag. Een idiote gedachte natuurlijk. Top-down veranderen werkt gewoon niet. Het veranderen van gedrag is een taai probleem dat van onderaf – of beter nog, verspreid – moet worden aangevlogen.
Een succesvolle veranderstrategie maakt gebruik van de natuurlijke drijfveren van mensen en meeliften op de natuurlijke veranderbereidheid die al aanwezig is. Dat is een vorm van edel handwerk dat we een beetje uit het oog verloren lijken te zijn. De maatschappelijk behoefte eraan lijkt ons nauwelijks te onderschatten. Wat bijvoorbeeld te denken van het signaal dat e.e.a. onder autogebruikers anders lijkt te werken.
De spoorvervoerders tenslotte, lijkt het sterke signaal van de treinreizigers nog niet te hebben gehoord:
De spoorvervoerders zeggen op basis van de uitkomsten van de proef na te gaan of de structurele invoering van dalurenabonnementen voor trajectkaarthouders meerwaarde heeft en haalbaar is en/of dat het verbeteren en promoten van comfortelementen (zoals zitplaatsgarantie) in de daluren een betere aanpak is.
Opnieuw zoekt men het kennelijk in een financiële prikkel en het promoten van zaken die men toch niet waar kan maken. Ons rest slechts een ….. zucht!