Veranderend speelveld
Veel slimmer is daarom om nu al te starten met het gebruiken van de nieuwe rolverdeling waarin de burger/professional de kennis heeft, de expert/onderzoeker modereert en de overheid oefent in haar nieuwe hoedanigheid als naast- of nevenheid.
Hoe? We raadplegen maar weer eens burgerexpert Jos van der Lans:
1. Faciliteer cirkels van vertrouwen. Verduurzaam verbanden van burgers waarin zij onderling verantwoordelijkheden verdelen. Stimuleer – op een moderne wijze – de coöperatiegedachte.
2. Maak burgers weer eigenaar van hun eigen levens. Stel ze, op belangrijke levensterreinen als wonen, zorg, opvoeden, voeding en verzekeren, in staat zich te verenigen om zich hun eigen levens en zorgen toe te eigenen.
3. Koester de gangmakers, de verbindingsmakelaars, de organisatoren, de actieve burgers en aansprekende professionals. Binding is geen kwestie van beleid, maar van mensenwerk: geef ‘best persons’ vertrouwen (in plaats van controle).
4. Publieke dienstverlening kan niet zonder verankering in lokale contexten en netwerken. Die verbinding zorgt er voor dat ze niet alleen verantwoordelijk zijn voor hun eigen diensten, maar ook voor de oplossing van problemen in die lokale contexten en netwerken.
5. De verbinding tussen systeemwereld en leefwereld vraagt om professionals die ruimte hebben om hun eigen handelen te bepalen. Dat betekent dat macht en mogelijkheden van de top (de lijn) naar de teams (de werkvloer) moeten verschuiven.
Antwoordvooroverheden.nl is gestart om dit mogelijk te gaan maken. Om te gaan oefenen, om te gaan proberen, om te koesteren wat werkt, om van de plek te komen, om op weg en nieuwe realiteiten te creeren naast het oude systeem en met de resources van het oude systeem. Om zo op tijd klaar te zijn voor als het oude omvalt. Dat is geen bedreiging dat is het vooruitzicht.
We staan dus aan de vooravond van een lange reis. Tijd om eens de balans op te maken ….
De stand van zaken
Veel overheidsinstellingen zijn bezig met burgerparticipatie. De hoofdredenen zijn meestal gericht op
(1) het verbeteren van de kwaliteit van beleid;
(2) het vergroten van het draagvlak;
(3) het verkorten/versnellen van het besluitvormingsproces;
(4) het verbeteren van de relatie tussen burgers en bestuur.
Veel te verbeteren …
De huidige manieren van burgerparticipatie staan onder druk, de initiatieven schieten te kort en gaan niet ver genoeg.
Gevolg hiervan is onder meer dat kleine groepen burgers zich aangesproken voelen en dat andere groepen zich nog steeds onbegrepen voelen en nog meer het vertrouwen in de overheid verliezen.
Er is veel te verbeteren.
In de WRR publicatie ‘vertrouwen in de burger’ is de stand van zaken in burgerparticipatie beschreven en de blik naar de toekomst verder uiteengezet.
En wat is dan de aanbeveling? Drie dingen: (1)beleidsparticipatie,(2) maatschappelijke participatie en (3) maatschappelijke initiatieven.
Bij de eerste twee ligt het initiatief bij beleidsmakers, bij de derde zijn het de burgers zelf die beginnen. Een overheid die op die terreinen burgerbetrokkenheid wil verbeteren, doet er volgens de WRR goed aan te investeren in vertrouwen door een of meer van de volgende aanbevelingen uit te voeren.
(1) Tegenspel creëren door burgers niet alleen passief ruimte te bieden maar ook actief uit te nodigen om hun stem te verheffen.
(2) Alledaagse invloed versterken, in de buurt, in de opleiding, in het werk, in de vrijetijdsbesteding, op het internet.
(3) Maatschappelijk verkeer stimuleren, onder meer door de burger niet langer als klant te zien, maar publiek eigendom te delen in maatschappen en zo het gevoel van maatschappelijk eigendom te bevorderen.
Van participatief naar een ‘goede buur’
De overheid geeft aan hoe belangrijk de samenleving is: eigen verantwoordelijkheid, eigen regie, zelfredzaam, burgerkracht, burgerinitiatief, actief burgerschap, burgerparticipatie.
Veel gemeenten werken op dit moment aan de participatieve gemeente. Het gaat er hier om dat participatie een structureel onderdeel is van de gemeentelijke werkwijze.
De goede buur is de volgende stap. Binnen veel beleidsdomeinen staat het eigen kracht denken centraal, hoe benut je bestaande initiatieven, ideeen, denkkracht, zelfredzaamheid, zelforganisatie vanuit de samenleving.
(1)
De veranderende rol en positie van de gemeente in de netwerksamenleving. Het is de bedoeling dat inwoners en gemeente zich samen verantwoordelijk voelen voor de toekomstige opgaven in de gemeente.
De verschuiving van plannen gemaakt voor de mensen, naar door de mensen zelf. – De verschuiving van „professionals in de benen‟ naar „burgers in de benen‟. – De verschuiving van zelfredzaamheid naar samenredzaamheid.
Huidige burgerparticipatietrajecten, zo zien we uit onderzoeken en weten we uit ervaring, zijn vaak voorlichtend van aard. Met als effect dat burgers zich onvoldoende gehoord voelen en ook hun kennis , expertise, ideeën en energie onvoldoende kunnen inzetten.
Antwoordvooroverheden.nl reikt de weg aan om samen met betrokken burgers, ambtenaren, deskundigen samen een gedragen plan te realiseren
(2)
‘Wicked’ (taaie) problemen, begrijp de complexiteit
De overheid moet kleiner en slagvaardiger met minder middelen, terwijl maatschappelijke uitdagingen steeds complexer worden om op te lossen. In onze huidige, complexe samenleving blijken traditionele antwoorden onvoldoende.
De complexere samenleving is in belangrijke mate onbeheersbaar geworden en dat manifesteert zich in de uitdagingen – positief of negatief – die zich aandienen.” Complexe problemen ‘vragen’ vaak het oplossend vermogen van een netwerk van organisaties (lees burgers).
Juist bij complexe vraagstukken is het zaak goed grip te krijgen op het soort vraagstuk en wat voor oplossingsrichting wenselijk is. We hantereen hierbij het Cynefin framework, een model dat leiders helpt om een gevoel te krijgen met welk type probleem, situatie of systeem hij of zij te maken heeft (en hoe hiermee om te gaan).
Het verschil met bestaande burgerparticipatie initiatieven is dat Antwoordvooroverheden.nl de passende vormen heeft om juist bij complexe vraagstukken burgerbetrokkenheid te benutten. We begrijpen de complexiteit en weten hierbij, afgestemd op het vraagstuk de kracht van de samenleving te activeren.
(3)
Accepteer de zoektocht naar oplossingen
Een levende democratie is nooit af en er zal altijd gezocht moeten worden naar nieuwe routes en nieuwe vormen voor burgerbetrokkenheid. Dat zoekproces zal met vallen en opstaan gaan. Er zullen pogingen slagen en pogingen onsuccesvol zijn. Maar een ding weten we zeker, oude methoden verliezen hun waarde en wie niet experimenteert, en daarbij af en toe faalt, zal ook geen nieuwe methoden vinden.[quote, vertrouwen in burgers, wrr.nl mei 2012]
Wanneer de overheid de ruimte neemt om te kijken welke interventie het meest effectief is om een maatschappelijke uitdaging op te pakken, dan zal de overheid ervaren dat bij lastige vraagstukken het zinvol is om veel ideeën te verzamelen en deze ideeën op kleine schaal te verkennen door het te doen.
Kortom: Juist het pad van het verkennen van veel praktische oplossingen voor het omgaan met complexe situaties reikt de overheid de weg naar echte oplossingen. Belangrijk hierbij is het fundament van antwoordvooroverheden.nl: breng verschillende belanghebbenden met hun verschillende perspectieven, ervaringen samen tot uitwisseling en betekenis van de situatie waarin ze zitten.
Ondanks de toegenomen complexiteit blijft de aanpak van Antwoordvooroverheden.nl eenvoudig, doeltreffend en goed uitlegbaar aan de betrokken partijen.
Gaat u de uitdaging van de levende en effectieve doe – democratie aan?